درحالی‌که مقام‌های دولت سیزدهم جمهوری اسلامی ایران از «سیاست‌ همسایه‌محوری» به‌عنوان یکی از برنامه‌های خود برای توسعه روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری با دیگر کشورها یاد می‌کنند، متخصصان می‌گویند با ادامه این روند ممکن است ایران به «مستعمره» کشورهای همسایه تبدیل شود.

مهدی غضنفری، رئیس صندوق توسعه ملی، در گفت‌وگو با نود اقتصادی، این موضوع را مطرح کرد و گفت اگر کشورهای همسایه با این «شتاب توسعه‌ای» که دارند پیش بروند و «نگاه تهاجمی» خود را به توسعه ادامه دهند، در آینده ما به کشوری تبدیل می‌شویم که گاز را از ترکمنستان وارد می‌کند، گندم را از عربستان می‌خرد، کارهای پزشکی را به عمان و قطر می‌سپارد و لجستیک دریایی و هوایی‌‌اش را هم امارات متحده عربی انجام می‌دهد.

رئیس صندوق توسعه ملی با بیان اینکه مردم نگران‌ روزی‌‌اند که ایران «عمله کشورهای همسایه» شود، تلویحا رسیدن چنین روزی را تایید کرد و گفت: «وقتی نرخ رشد توسعه در کشورهای همسایه دو رقمی شد و در میادین مشترک نفت و گاز سرمایه‌گذاری کردند و چندین برابر ما چاه‌های نفت و گاز را تخلیه کردند، آن موقع بهتر درک می‌کنیم چرا صندوق می‌خواهد وارد سرمایه‌گذاری شود.»

غضنفری در ادامه سرمایه‌گذاری‌های کشورهای همسایه در میادین مشترک و غیرمشترک را یادآور شد و گفت که برخی از آن‌ها درباره میادین مشترک مانند میدان آرش «ادعاهای نابجایی» هم دارند.

رئیس صندوق توسعه ملی، توسعه اقتصادی با نرخ رشد بالا را از مولفه‌های کشورهای مقتدر دانست و با تاکید بر اینکه توسعه اقتصادی نیز مانند نیروی نظامی مجهز و به‌روز لازم است، گفت اگر مسئولان کشور اقتدار را تک مولفه‌ای ببینند یا در میان مولفه‌های آنان برای اقتدار توسعه اقتصادی وجود نداشته باشد، ممکن است کشورهای همسایه نوعی از «استعمار جدید» را رقم بزنند.

به گفته غضنفری، کشورهای همسایه ازآنجا که درآمد سرشار دارند، به نیروی کار حقوق خوب می‌دهند و رفاه ایجاد می‌کنند و در نتیجه ایران را از نیروی انسانی و فرصت‌ها تخلیه می‌کنند. در ادامه این وضعیت نیز ایران به جزیره خالی از فرصت‌ها تبدیل می‌شود.

رئیس صندوق توسعه ملی از اصطلاح «استعمار توسعه‌ای» استفاده کرد و گفت در این نوع از استعمار کشوری به کشور دیگر حمله نمی‌کند، بلکه آن‌قدر در کشور خود توسعه ایجاد می‌کند که منابع کشور دیگر را هم در اختیار می‌گیرد.

او سرمایه‌گذاری ایرانیان در کشورهای همسایه مانند ترکیه و عمان را مثال زد و افزود در این شرایط، کشوری وارد کشور ما نشده است اما شرایط به‌گونه‌ای پیش می‌رود که سرمایه‌گذار ترجیح می‌دهد سرمایه‌اش را از کشور خارج کند.

ابراهیم رئیسی، روز سه‌شنبه هفتم شهریور، در نشست خبری تلویحا تایید کرد که دولت جمهوری اسلامی، همسایه‌محوری را جایگزین مذاکرات هسته‌ای کرده است.

این سیاست که در ادامه برنامه‌های جمهوری اسلامی ایران در نگاه به شرق دنبال شد، بر آن بود که با دور زدن تحریم‌های غرب و بدون نیاز به مذاکرات هسته‌ای، روابط تجاری با کشورهای دیگر را توسعه دهد.

با این‌ حال، این سیاست به‌رغم ادعاهای مقام‌های دولت رئیسی اکنون بیشتر از اینکه توسعه روابط اقتصادی و تجاری جمهوری اسلامی را در پی داشته باشد، فرصتی برای امتیازگیری دیگر کشورها از ایران شده است.